Το εγχείρημα του Εγχειριδίου

Το Εγχειρίδιον είναι μία περιοδική έκδοση που φιλοδοξεί να καλύψει τον ανεξερεύνητο ακόμη στην Ελλάδα χώρο της Ανθρωπολογίας του δικαίου.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι δυτικές κοινωνίες ζουν με την πεποίθηση (ψευδαίσθηση;) της κυριαρχίας του δικού τους νομικού λόγου. Πράγματι, από τον Διαφωτισμό και μετά, παγιώνεται στη Δύση το μονοπώλιο του κρατικού δικαίου, η συστηματική έκφραση του οποίου αποτυπώνεται στην κωδικοποίηση των κανόνων. Ο νομικός αυτός μονισμός έχει εμποτίσει όλους τους κλάδους του δικαίου, από το δημόσιο και το ιδιωτικό ώς την ιστορία και τη φιλοσοφία του δικαίου.
Στους αντίποδες ακριβώς αυτής της στάσης, η Ανθρωπολογία του δικαίου εστιάζει το ενδιαφέρον της σε κοινωνίες διαφορετικές, στις οποίες κυριαρχεί η προφορικότητα. Οι νομικού χαρακτήρα κανόνες, οι οποίοι δεν είναι ως επί το πλείστον αυτονομημένοι από την κοινωνική πραγματικότητα, πρέπει επομένως να ανιχνεύονται με την αποκωδικοποίηση λόγων και πρακτικών. Για τον σκοπό αυτόν, είναι απαραίτητη η ενδελεχής παρατήρηση και η ανάδειξη της λεπτομέρειας.
Τα πορίσματα από τη μελέτη εκατοντάδων νομικών συστημάτων χρησιμεύουν, στη συνέχεια, ως υλικό για σύγκριση με το δυτικού τύπου δίκαιο· δεδομένα και αυτονόητα καθίστανται έτσι αντικείμενο προβληματισμού, αποκαλύπτοντας κρυμμένες πτυχές σε σύγχρονα δικαιϊκά φαινόμενα. Από την άποψη αυτή, η Ανθρωπολογία του δικαίου αποτελεί μέθοδο νομικής αυτογνωσίας, κατ’ εξοχήν απαραίτητη σε μία εποχή, κατά την οποία καταρρίπτονται πολλές από τις βεβαιότητες του παρελθόντος, ενώ τίθεται όλο και επιτακτικότερα το πρόβλημα της σχέσης με τον Άλλο. Σε μία τέτοια νομική αυτογνωσία θα επιχειρήσει να συμβάλει η παρούσα περιοδική έκδοση, καρπός ενθουσιασμού μεταπτυχιακών και προπτυχιακών φοιτητών του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, φιλοδοξώντας να δημιουργήσει χώρο καλλιέργειας της «έφεσης για μάθηση», η οποία, κατά τον Πομπώνιο, αποτελεί «τον μόνο άριστο λόγο του βίου»1.

Όπως είναι γνωστό, η λέξη «εγχειρίδιο» έχει διπλή σημασία: βιβλίο και ξίφος, μικρού σχήματος και τα δύο. Συνεπές προς την ονομασία του, δύο είναι οι κύριες ενότητες του Εγχειριδίου: το «βιβλίδιο», με τα επιστημονικού χαρακτήρα κείμενα, και το «ξιφίδιο», με κείμενα που καυτηριάζουν γεγονότα και καταστάσεις· τέλος, σε ένα τρίτο μέρος, το «εγχοιρίδιο», θα φιλοξενούνται σχόλια με έντονο χιουμοριστικό ή διαφοροποιημένο χαρακτήρα.

Ανδρέας Χέλμης



[1] Πανδέκτης, 40. 5. 20. Ο Σέξτος Πομπώνιος είναι Ρωμαίος νομικός του 2ου μ.Χ. αιώνα· σημαντικότερο έργο του θεωρείται ένα μικρό διδακτικό εγχειρίδιο (Enchiridion), από το οποίο μας έχει σωθεί απόσπασμα με περίληψη της ιστορίας του ρωμαϊκού δικαίου.